Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη νόσο ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ

Γράφουν οι δρ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΚΚΑ νευρολόγος – ψυχίατρος πρόεδρος της Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών, διευθύντρια Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων του Εγκεφάλου – Ιατρείου Μνήμης, Νοσοκομείο Υγεία ΟΛΓΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ γνωστική νευροψυχολόγος, γενική γραμματέας της Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών

Σύμφωνα με ανακοίνωση (Διεθνές Συνέδριο για την Πρόληψη της Άνοιας – Ουάσιγκτον, Ιούνιος 2007), η παγκόσμια επίπτωση της νόσου Αλτσχάϊμερ είναι 26,6 εκατ. ασθενείς για το έτος 2007. Οι ίδιοι ερευνητές προβλέπουν ότι μέχρι το 2050 η επίπτωση θα τετραπλασιαστεί: 1 στους 85 ανθρώπους σε όλο τον κόσμο θα πάσχει από τη νόσο. Περισσότερο από το 40% των ασθενών αυτών θα βρίσκεται στο τελικό στάδιο και θα χρειάζεται αυξημένη ιατρική και φαρμακευτική φροντίδα και νοσηλεία σε ειδικά κέντρα και μονάδες. Τα συστήματα υγείας, οι ασφαλιστικοί οργανισμοί και οι κυβερνήσεις γενικότερα, πόσο είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν την επερχόμενη «επιδημία» της νόσου Αλτσχάϊμερ;

Xρόνια μετά την πρώτη περιγραφή της νόσου από τον Alois Alzheimer, οι ανοϊκοί ασθενείς παραμένουν χωρίς ριζική θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες, οι ασθενείς, οι οργανώσεις Αλτσχάϊμερ έχουν ενώσει τις προσπάθειές τους με αποτέλεσμα οι γνώσεις μας για τη νευροβιολογία των ανοϊκών διαταραχών να αυξηθούν τρομακτικά τα τελευταία 30 χρόνια.

Η διάγνωση σε πρώιμα κλινικά στάδια είναι εφικτή. Η παθολογική διεργασία στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Αλτσχάϊμερ αρχίζει δεκαετίες πριν από την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων. Η αιτιοπαθογένειά της είναι προφανώς πολυπαραγοντική. Σήμερα αναζητούνται εντατικά τρόποι αναγνώρισης των υποψήφιων ασθενών και διερευνάται η πιθανότητα μη ειδικοί παράγοντες (όπως ορμόνες, αντιοξειδωτικοί παράγοντες ή αντιφλεγμονώδεις ουσίες) να μπορούν να αναστρέψουν ή να καθυστερήσουν την παθογόνο διεργασία.

Στα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου η συχνότητα της άνοιας είναι μεγαλύτερη. Ειδικά σχεδιασμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η συνεχιζόμενη εκπαίδευση στην ενήλικο ζωή αυξάνει τις νοητικές εφεδρείες και πιθανά προστατεύει από την άνοια με τη δημιουργία νέων νευρωνικών δικτύων, αλλά και νέων εγκεφαλικών κυττάρων.

Καινούριες θεραπευτικές προσεγγίσεις της νόσου Αλτσχάϊμερ, όπως η ανοσοθεραπεία, η γενετική τροποποίηση και, κυρίως, η αναστολή της συσσώρευσης του β-αμυλοειδούς, έχουν περάσει από το στάδιο της θεωρίας στην κλινική πράξη.

Περισσότερα από 100 φάρμακα βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε διάφορες φάσεις κλινικών δοκιμών και μεταξύ αυτών τα αντιαμυλοειδικά φάρμακα είναι τα περισσότερο υποσχόμενα.

Τι μας ρωτούν συνήθως για την άνοια

**Τι είναι άνοια;

Ο όρος «άνοια» αναφέρεται σε μια σειρά συμπτωμάτων που παρουσιάζουν άτομα με νοσήματα που καταστρέφουν τα εγκεφαλικά κύτταρα.

Τα συμπτώματα αυτά είναι κατ’ αρχήν απώλεια της μνήμης και ακολούθως διαταραχή των υπόλοιπων νοητικών λειτουργιών: του λόγου, της προσοχής, της συγκέντρωσης, της κρίσης. Αποτέλεσμα αυτής της παθολογικής διεργασίας είναι η σταδιακή και αργή επιδείνωση της ικανότητας του ατόμου να λειτουργεί ικανοποιητικά στην καθημερινή ζωή και τελικά η πλήρης αποδιοργάνωση της προσωπικότητάς του.

Πολύ συχνά ο όρος «άνοια» χρησιμοποιείται λανθασμένα από το ευρύ κοινό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως συνώνυμος της νόσου Αλτσχάϊμερ. Η άνοια είναι ένας περιγραφικός, γενικός όρος, ενώ η νόσος Αλτσχάϊμερ είναι συγκεκριμένη ασθένεια η οποία ευθύνεται για περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις άνοιας. Η αμέσως επόμενη σε συχνότητα άνοια είναι η αγγειακή άνοια, η οποία προκαλείται από πολλαπλά εγκεφαλικά επεισόδια, μικρά ή μεγάλα.

Άλλες μορφές άνοιας οφείλονται σε σπανιότερα αίτια, όπως π.χ. η νόσος με σωμάτια Lewy, η άνοια της νόσου Πάρκινσον, οι μετωποκροταφικές άνοιες κ.λπ.

**Είναι η απώλεια της μνήμης σύμπτωμα του φυσιολογικού γήρατος;

Στο παρελθόν ήταν κοινή η πεποίθηση ότι η απώλεια μνήμης είναι φυσιολογικό επακόλουθο των γηρατειών. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις ανθρώπων που εκ των υστέρων εκτιμούμε ότι έπασχαν από νόσο Αλτσχάϊμερ, αλλά δεν έτυχαν διάγνωσης και θεραπείας ακριβώς επειδή θεωρήθηκε από τους οικείους τους ότι απλά γέρασαν και «τα έχασαν». Σήμερα ξέρουμε ότι στη φυσιολογική διεργασία του γήρατος περιλαμβάνονται και οι δυσκολίες στη μνήμη. Οι φυσιολογικοί ηλικιωμένοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν και να ανακαλέσουν τις πληροφορίες.

Το επίπεδο όμως της μνημονικής λειτουργίας συνολικά είναι επαρκώς υψηλό και τους επιτρέπει να βιώνουν την καθημερινότητά τους χωρίς ιδιαίτερα λειτουργικά προβλήματα. Αντίθετα, η μνήμη και η λειτουργικότητα των ασθενών με νόσο Αλτσχάϊμερ είναι ξεκάθαρα επηρεασμένες και επιδεινώνονται σταθερά.

**Υπάρχουν αναστρέψιμες άνοιες;

Σε λίγες περιπτώσεις η άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα άλλου υποκείμενου σωματικού νοσήματος, π.χ. μιας βαριάς ενδοκρινοπάθειας (υποθυρεοειδισμός) ή της έλλειψης από τον οργανισμό συγκεκριμένων βιταμινών (Β12) και ιχνοστοιχείων. Η άνοια μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα όγκων του εγκεφάλου ή να είναι αποτέλεσμα τοξικής δράσης στον εγκέφαλο ουσιών όπως το αλκοόλ ή διάφορων φαρμάκων (ηρεμιστικά και παλαιά αντικαταθλιπτικά, φάρμακα για τη νόσο Πάρκινσον, αντιυπερτασικά φάρμακα). Τέλος, ψυχικές παθήσεις, όπως η κατάθλιψη και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, μπορεί να προκαλέσουν μνημονικές δυσκολίες. Η ανίχνευση τέτοιων περιπτώσεων δευτερογενούς ανοϊκής συνδρομής έχει σημασία γιατί αντιμετωπίζοντας το υποκείμενο πρόβλημα θεραπεύουμε και την άνοια, μερικά ή ολικά.

**Τι είναι η νόσος Αλτσχάϊμερ;

Η νόσος Αλτσχάϊμερ ευθύνεται για το 50-60% των περιπτώσεων άνοιας της μεγάλης ηλικίας. Είναι μια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου. Αρχικά της συμπτώματα αποτελούν η ήπια έκπτωση της μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών που συχνά περνούν απαρατήρητα τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από τα μέλη της οικογένειάς του. Όσο όμως η νόσος εξελίσσεται, επηρεάζονται σταδιακά και οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, δηλαδή οι κοινωνικές σχέσεις, η διαχείριση των οικονομικών, η οδήγηση, η φροντίδα του εαυτού. Με την πάροδο του χρόνου οι δυσκολίες αυτές γίνονται τόσο σοβαρές ώστε ο ασθενής να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους άλλους. Στα παραπάνω προστίθενται ενίοτε και διαταραχές στη συμπεριφορά, απάθεια ή επιθετικότητα, διαταραχές ύπνου και όρεξης, υπερκινητικότητα. Στον εγκέφαλο των ασθενών που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάϊμερ ανευρίσκονται χαρακτηριστικά παθολογοανατομικά ευρήματα, όπως είναι οι «γεροντικές πλάκες» και οι «νευροϊνιδιακοί σχηματισμοί», που εντοπίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές που ελέγχουν τις νοητικές λειτουργίες. Η νόσος συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ είναι σχετικά σπάνια σε μικρότερες ηλικίες.

**Ποια είναι η συχνότητα της νόσου Αλτσχάϊμερ;

Η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία. Εμφανίζεται στο 5-10% των ατόμων άνω των 65 ετών, ειδικά δε μετά την ηλικία των 85 ετών η πιθανότητα εμφάνισης είναι 1 στα 3 άτομα. Επομένως, η συχνότητα στον γενικό πληθυσμό είναι αρκετά μεγάλη, ώστε δεν είναι σπάνιο να πάσχουν δύο ή περισσότερα μέλη μιας οικογένειας. Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των ανοϊκών ασθενών αποτελεί αναπόφευκτο επακόλουθο της γήρανσης του γενικού πληθυσμού λόγω αύξησης του μέσου όρου ζωής.

**Είναι η νόσος Αλτσχάϊμερ κληρονομική;

Η νόσος Αλτσχάϊμερ κληρονομείται σε ένα ποσοστό μικρότερο από 5%, σύμφωνα τουλάχιστον με τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα στη διάθεσή μας. Έχουν αναγνωριστεί 3 γονίδια υπεύθυνα για προγεροντικές μορφές της νόσου. Στις περιπτώσεις αυτές, η ηλικία έναρξης της νόσου είναι ανάμεσα στα 40 και στα 60 χρόνια.

**Υπάρχει κάποια εξέταση που να μπορεί να προβλέψει εάν ένα άτομο θα προσβληθεί από νόσο Αλτσχάϊμερ;

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο εξέταση που να μπορεί να προβλέψει εάν ένα άτομο θα προσβληθεί στο μέλλον από νόσο Αλτσχάϊμερ. Ειδικά στην περίπτωση των ατόμων που εμφανίζουν τη νόσο πριν από τα 50 έτη συστήνεται προληπτικά γενετικός έλεγχος στους ίδιους και στα μέλη της οικογένειάς τους ώστε να διαπιστωθεί εάν φέρουν κάποιο από τα γνωστά γονίδια που ευθύνονται για τις προγεροντικές μορφές της νόσου. Ακόμα όμως και αυτή η εξέταση δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα εάν κάποιος θα νοσήσει. Επιτρέπει μόνον να γνωρίζουμε ότι έχει περισσότερες πιθανότητες από τους υπολοίπους να εμφανίσει τη νόσο. Για τον λόγο αυτόν, αλλά και εξαιτίας του μεγάλου οικονομικού κόστους, ο γενετικός έλεγχος δεν συγκαταλέγεται στις εξετάσεις που προτείνονται στους ασθενείς.

**Ποιοι είναι οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για τη νόσο Αλτσχάϊμερ;

Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η αύξηση της ηλικίας. Επιπλέον, τελευταία πολλαπλασιάζονται αλματωδώς οι επιστημονικές ενδείξεις που συνδέουν τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για την καρδιαγγειακή νόσο (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, παχυσαρκία, κάπνισμα) και με τη νόσο Αλτσχάϊμερ, κάτι που επιτρέπει μερικώς την πρόληψή της. Πρόσφατες σχετικές μελέτες δείχνουν ότι ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, του σωματικού βάρους, των επιπέδων σακχάρου και χοληστερόλης στο αίμα είναι τόσο ευεργετικός για τον εγκέφαλο όσο και για το καρδιαγγειακό σύστημα. Επιπλέον, η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή φαίνεται ότι προστατεύουν από την άνοια. Ειδικότερα, όσοι ασκούνται πνευματικά (σπουδάζοντας, διαβάζοντας, …παιδεύοντας το μυαλό τους) παθαίνουν νόσο Αλτσχάϊμερ σε μικρότερη συχνότητα ή σε ηπιότερη μορφή.

**Είναι η νόσος Αλτσχάϊμερ θανατηφόρος;

Η φυσική πορεία της νόσου Αλτσχάϊμερ οδηγεί τελικά τους ασθενείς στον θάνατο. Η εκφύλιση του εγκεφάλου αρχικά περιορίζεται σε δομές που σχετίζονται με τη μνήμη και τις νοητικές λειτουργίες γενικότερα. Στη συνέχεια όμως επεκτείνεται σταθερά σε ευρύτερες περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζοντας σταδιακά όλες τις λειτουργίες και τα συστήματα του σώματος. Η πιο συχνή αιτία θανάτου των ανοϊκών ασθενών είναι οι λοιμώξεις μια που, καθώς η νόσος εξελίσσεται, το ανοσολογικό σύστημα όπως και ο οργανισμός συνολικά είναι αποδυναμωμένα.

**Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάϊμερ;

Η νόσος Αλτσχάϊμερ εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πώς ήταν ο ασθενής πριν από τη νόσο (ως προσωπικότητα, φυσική κατάσταση και τρόπος ζωής). Τα συμπτώματα μπορούν να γίνουν καλύτερα κατανοητά στο πλαίσιο των τριών σταδίων εξέλιξής της: ήπια, μέτρια και σοβαρή νόσος. Τα στάδια χρησιμεύουν ως οδηγός για το μέλλον και βοηθούν τους φροντιστές να γνωρίζουν εκ των προτέρων τα πιθανά προβλήματα και να προγραμματίζουν τις ανάγκες φροντίδας. Σε κανένα άτομο η εξέλιξη της νόσου δεν θα είναι πανομοιότυπη με των υπολοίπων.

Ορισμένα από τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της νόσου. Επίσης, σε όλα τα στάδια μπορεί να εμφανιστούν σύντομες περίοδοι διαύγειας.

**Ήπια νόσος

Το στάδιο αυτό συχνά παραβλέπεται και αναγνωρίζεται λανθασμένα από τους επαγγελματίες υγείας, τους συγγενείς και τους φίλους ως σύμπτωμα της ηλικίας. Καθώς η εξέλιξη της νόσου είναι σταδιακή, είναι δύσκολο να αναγνωριστεί ο ακριβής χρόνος έναρξης. Το άτομο με ήπια νόσο μπορεί να εμφανίζει απώλεια πρόσφατης μνήμης, να δυσκολεύεται να κατονομάσει πρόσωπα και αντικείμενα, να εμφανίζει δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, να μην αναπτύσσει πρωτοβουλίες και να μην έχει ενδιαφέρον για τις μέχρι τότε ασχολίες του, να εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης και εκνευρισμό.

**Μέσης βαρύτητας νόσος

Καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα προβλήματα γίνονται πιο εμφανή και πιεστικά. Ο ασθενής με μέτρια νόσο Αλτσχάϊμερ δεν είναι πλέον αυτόνομος γιατί:

Ξεχνάει συστηματικά πλέον, ιδίως τα πρόσφατα γεγονότα και τα ονόματα των προσώπων. Έχει αυξημένη δυσκολία στην ομιλία, ψάχνει τις λέξεις, χρησιμοποιεί λάθος λέξεις. Χάνεται μέσα στο σπίτι ή στη γειτονιά του. Δεν είναι σε θέση να μαγειρέψει, να καθαρίσει ή να κάνει ψώνια. Χρειάζεται βοήθεια με την προσωπική του υγιεινή, π.χ. τουαλέτα, πλύσιμο και ντύσιμο. Εμφανίζει «ακατάλληλες» ή απρόβλεπτες συμπεριφορές και, τέλος, ακούει, βλέπει ή «ζει» πράγματα που δεν υπάρχουν πραγματικά (παραλήρημα, ψευδαισθήσεις).

**Προχωρημένη νόσος

Στο στάδιο αυτό ο ασθενής είναι απολύτως εξαρτημένος και αδρανής. Οι διαταραχές της μνήμης είναι πολύ σοβαρές, ενώ οι σωματικές συνέπειες της νόσου είναι πλέον εμφανείς . Ο ασθενής με σοβαρή νόσο δεν αναγνωρίζει τους συγγενείς, τους φίλους ή οικεία αντικείμενα, δυσκολεύεται να κατανοήσει ή να ερμηνεύσει τα γεγονότα, αδυνατεί να αυτοεξυπηρετηθεί, δεν είναι σε θέση να βρει τον δρόμο του μέσα στο σπίτι, δυσκολεύεται να περπατήσει, έχει ακράτεια ούρων και κοπράνων, μπορεί να είναι καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι ή στο κρεβάτι.

**Είναι δυνατή η ακριβής διάγνωση της νόσου Αλτσχάϊμερ;

Ένας έμπειρος κλινικός γιατρός μπορεί να διαγνώσει τη νόσο Αλτσχάϊμερ με βεβαιότητα έως και 90%, συνδυάζοντας τα διαγνωστικά μέσα που έχει στη διάθεσή του. Την κλινική, νευρολογική και ψυχιατρική εκτίμηση συμπληρώνουν ο παρακλινικός έλεγχος (μικροβιολογικές εξετάσεις, απεικόνιση του εγκεφάλου, προσδιορισμός δεικτών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γενετικός έλεγχος) και οι εξειδικευμένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες (τεστ μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών). Οι νευροψυχολογικές δοκιμασίες εκτός της διάγνωσης επιτρέπουν και την παρακολούθηση εξέλιξης της νόσου όπως και την αξιολόγηση των φαρμακευτικών ή άλλου είδους παρεμβάσεων.

**Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση;

Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση βοηθά τον ασθενή και τον φροντιστή να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι ώστε να περάσουν ομαλά τα διάφορα στάδια της νόσου. Η σωστή διάγνωση είναι επίσης προϋπόθεση μιας αποτελεσματικής θεραπείας. Πρώτη η οικογένεια αξιολογεί τα προβλήματα που παρουσιάζει ο δικός τους άνθρωπος. Η επίσημη διάγνωση μπορεί να γίνει στη συνέχεια από τον γιατρό.

**Τι είναι η αγγειακή άνοια;

Πρόκειται για τη δεύτερη σε συχνότητα άνοια, η οποία προκαλείται από ανεπαρκή παροχή αίματος σε περιοχές του εγκεφάλου και ακολούθως νέκρωση αυτών. Είναι αποτέλεσμα αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, μεγάλων ή μικρών, μεμονωμένων ή πολλαπλών. Η πρόληψη της αγγειακής άνοιας είναι δυνατή γιατί οι αγγειακοί παράγοντες κινδύνου παίζουν μεγαλύτερο ρόλο απ’ ό,τι στη νόσο Αλτσχάϊμερ.

Τα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας είναι κατάθλιψη, απάθεια, επιβράδυνση των νοητικών λειτουργιών, αδυναμία οργάνωσης και εκτέλεσης σύνθετων πράξεων (εκτελεστική δυσλειτουργία). Η απώλεια μνήμης είναι ήπια και δεν είναι κύρια εκδήλωση αυτής της κατάστασης. Η βάδιση είναι αργή και ασταθής με συχνές πτώσεις, ενώ συχνά εμφανίζεται ακράτεια ούρων. Στα πλέον προχωρημένα στάδια, οι ασθενείς δεν μπορούν να εκτελέσουν απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η ατομική υγιεινή, το ντύσιμο, το μαγείρεμα και τα ψώνια, ή πιο σύνθετες εργασίες, όπως η χρήση του τηλεφώνου, οι τραπεζικές συναλλαγές ή η φυσικοθεραπεία για την αποκατάσταση των κινητικών τους προβλημάτων. Φάρμακα όπως οι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης που χρησιμοποιούνται με καλά αποτελέσματα στη θεραπεία της νόσου Αλτσχάϊμερ βοηθούν και τους ασθενείς με αγγειακή άνοια.

**Υπάρχει θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάϊμερ;

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάϊμερ. Σήμερα όμως έχουμε στη διάθεσή μας φάρμακα που αναστέλλουν και καθυστερούν σημαντικά την εξέλιξη της νόσου, ιδίως αν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια. Οι ασθενείς σε θεραπεία επιδεινώνονται πολύ βραδύτερα από ό,τι αυτοί που δεν λαμβάνουν θεραπεία, η ποιότητα ζωής τους είναι σαφώς καλύτερη, ενώ ευκολότερη γίνεται η φροντίδα τους και μικρότερο είναι το βάρος για τις οικογένειές τους. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει η θεραπεία τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το θεραπευτικό όφελος για τους ασθενείς.

Η σημαντικότερη κατηγορία φαρμάκων για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάϊμερ είναι οι αναστολείς ακετυλοχολινεστεράσης: δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη και γκαλανταμίνη. Τελευταία έχει προστεθεί και η μεμαντίνη για τα προχωρημένα στάδια της νόσου. Επιπλέον, υπάρχουν φάρμακα και στρατηγικές που μπορεί να ανακουφίσουν την κατάθλιψη, την επιθετικότητα, τον αρνητισμό και τις λοιπές προβληματικές συμπεριφορές των ανοϊκών ασθενών. Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευθείτε τον γιατρό σας ή άλλους επαγγελματίες υγείας.

**Υπάρχουν μη φαρμακευτικές θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάϊμερ;

Τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως χρησιμοποιούνται μη φαρμακευτικές θεραπείες, οι οποίες απευθύνονται κατά κύριο λόγο στους ασθενείς που βρίσκονται στο αρχικό ή μέσο στάδιο της νόσου και εφαρμόζονται σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή. Κοινός στόχος των μη φαρμακευτικών θεραπειών είναι η κινητοποίηση του ασθενούς, η ενίσχυση της αυτονομίας και της καθημερινής λειτουργικότητάς του και η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ιδίου όσο και της οικογένειάς του. Ανάλογα με τις ιδιαίτερες ικανότητες και ανάγκες του κάθε ασθενούς, προτείνεται η συμμετοχή του σε προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης, λογοθεραπείας, εργοθεραπείας, θεραπείας τέχνης, σωματικής άσκησης.

**Τι είναι η νοητική ενδυνάμωση

Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι η πιο αποτελεσματική μη φαρμακευτική παρέμβαση. Στοχεύουν στη σταθεροποίηση ή ακόμα και στη βελτίωση της γνωστικής κατάστασης του ασθενούς μέσω της αξιοποίησης των γνωστικών του λειτουργιών που παραμένουν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης αποτελούν μια εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση και περιλαμβάνουν: α) ασκήσεις μνήμης, προσοχής, λόγου κ.λπ., β) προσανατολισμό στον χώρο, τον χρόνο και την επικαιρότητα, γ) επανεκμάθηση υλικού (ονόματα οικείων, αντικειμένων κ.λπ.), δ) εκπαίδευση στην εφαρμογή μνημονικών τεχνικών και στη χρήση εξωτερικών μνημονικών βοηθημάτων, κ.ά.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις μη φαρμακευτικές θεραπείες και τη δυνατότητα συμμετοχής του αγαπημένου σας προσώπου σε αντίστοιχα προγράμματα μπορείτε να πάρετε από τις Εταιρείες Αλτσχάϊμερ. Για παράδειγμα, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Εταιρεία Νόσου Αλτσχάϊμερ και Συναφών Διαταραχών Αθηνών ώστε να σας αποσταλεί δωρεάν το εγχειρίδιο με τίτλο «Νοητική ενδυνάμωση: ένας οδηγός για τους φροντιστές», το οποίο περιέχει απλές ασκήσεις που μπορείτε να κάνετε μαζί με τον ασθενή.

**Υπάρχει πρόληψη για τη νόσο Αλτσχάϊμερ και την άνοια γενικότερα;

Θα πρέπει και πάλι να τονίσουμε ότι ο έλεγχος των αγγειακών παραγόντων κινδύνου συντελεί σημαντικά στην πρόληψη της άνοιας. Πρόσφατες σχετικές μελέτες δείχνουν ότι η υγιεινή διατροφή και ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, του σωματικού βάρους, των επιπέδων σακχάρου και χοληστερόλης στο αίμα ωφελούν τόσο τον εγκέφαλο όσο και το καρδιαγγειακό σύστημα. Επιπλέον, η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση φαίνεται ότι προστατεύει από την άνοια. Άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου που ασκούν συστηματικά το μυαλό τους, παρουσιάζουν νόσο Αλτσχάϊμερ σε μεγαλύτερη ηλικία και σε ηπιότερη μορφή σε σχέση με άτομα που κρατούν το μυαλό τους σε αδράνεια. Δραστηριότητες όπως το διάβασμα, τα πνευματικά παιχνίδια (χαρτιά, σκάκι) ή ακόμη και πιο απλές δραστηριότητες όπως η λύση σταυρολέξων μπορούν να κρατήσουν ζωντανές τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων και να βοηθήσουν στη διατήρηση της μνήμης τους.